ทุกค่ำคืนที่เราหลับใหล สมองของเราจะเปิดโรงภาพยนตร์ส่วนตัวที่ฉายเรื่องราวสุดพิสดาร น่าตื่นเต้น หรือบางครั้งก็น่าสับสน เรื่องราวเหล่านั้นคือ “ ความฝัน ” ปรากฏการณ์ลึกลับที่อยู่คู่กับมนุษย์มาทุกยุคทุกสมัย แม้ในปัจจุบันวิทยาศาสตร์จะยังไม่สามารถให้คำตอบที่สมบูรณ์แบบได้ แต่ก็ได้ค้นพบเบาะแสสำคัญหลายอย่างที่ช่วยให้เราเข้าใจหน้าที่ของมันมากขึ้น
ความฝัน เกิดจากอะไร?
วงจรการนอนหลับและช่วงเวลาแห่งความฝัน การนอนของเราไม่ได้ราบเรียบ แต่ประกอบด้วยวงจรที่วนซ้ำไปมาตลอดคืน แบ่งเป็น 2 ช่วงหลัก
- NREM (Non-Rapid Eye Movement) เป็นช่วงหลับตื้นไปจนถึงหลับลึก ร่างกายได้พักผ่อนและซ่อมแซมตัวเอง
- REM (Rapid Eye Movement) เป็นช่วงที่ดวงตาเคลื่อนไหวไปมาอย่างรวดเร็ว กล้ามเนื้อส่วนต่างๆ จะเป็นอัมพาตชั่วคราว (เพื่อป้องกันไม่ให้เราทำตามฝัน) และเป็นช่วงที่เราจะ “ฝัน” เป็นเรื่องราวชัดเจนที่สุด
ทฤษฎีสำคัญที่อธิบาย “ทำไมเราถึงฝัน”
- ทฤษฎีการประมวลผลความทรงจำ (Memory Consolidation) สมองของเราเปรียบเสมือนห้องสมุดขนาดใหญ่ ในตอนกลางวันเรารับข้อมูลเข้ามามากมาย ในช่วงที่เราฝัน สมองจะทำหน้าที่เหมือนบรรณารักษ์ที่คอยคัดแยก จัดเก็บ และเชื่อมโยงข้อมูลใหม่ๆ เข้ากับความทรงจำเก่า ทำให้เราเรียนรู้และจดจำสิ่งต่างๆ ได้ดีขึ้น นี่คือเหตุผลว่าทำไมการนอนหลับให้เพียงพอก่อนสอบจึงสำคัญ
- ทฤษฎีการจัดการอารมณ์ (Emotional Regulation) ความฝันเป็นพื้นที่ปลอดภัยให้สมองได้ประมวลผลอารมณ์ที่รุนแรงหรือความเครียดที่เกิดขึ้นในแต่ละวัน การฝันถึงเรื่องที่น่ากลัวหรือน่ากังวล อาจเป็นวิธีที่สมองพยายามลดทอนความรุนแรงของอารมณ์นั้นๆ เมื่อเราตื่นขึ้นมา
- ทฤษฎีการจำลองภัยคุกคาม (Threat Simulation Theory) เป็นแนวคิดเชิงวิวัฒนาการที่เชื่อว่าความฝันทำหน้าที่เป็น “เครื่องจำลองสถานการณ์” ให้เราได้ฝึกซ้อมเผชิญหน้ากับอันตรายหรือสถานการณ์ที่คุกคามชีวิตในสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัย เพื่อให้เรามีสัญชาตญาณการเอาตัวรอดที่ดีขึ้นในโลกแห่งความเป็นจริง
- ทฤษฎีการสังเคราะห์-กระตุ้น (Activation-Synthesis Hypothesis) ทฤษฎีนี้มองว่าความฝันไม่มีความหมายลึกซึ้งอะไร แต่เป็นเพียงผลพลอยได้จากการที่สมองส่วนล่าง (Brainstem) ส่งสัญญาณไฟฟ้าแบบสุ่มขึ้นไปยังสมองส่วนบน (Cortex) ในช่วง REM จากนั้นสมองส่วนบนที่ทำหน้าที่คิดและใช้เหตุผลก็จะพยายาม “สร้างเรื่องราว” ขึ้นมาเพื่ออธิบายสัญญาณที่ได้รับแบบมั่วๆ เหล่านั้น
ไม่ว่าทฤษฎีใดจะถูกต้องที่สุด ความฝันยังคงเป็นส่วนสำคัญที่ช่วยรักษาสมดุลของสุขภาพจิตและกระบวนการเรียนรู้ของเราอย่างปฏิเสธไม่ได้
อัพเดทข่าวสาร เพิ่มเติมที่ The7days
